Date / Heure
Date(s) - 20/11/2023 - 20/12/2023
0:00
Catégories
Colloque Louis de Mas Latrie, historien de la Grèce franque
Nicosie, Université de Chypre, 30-31 octobre 2024
organisé par l’École française d’Athènes, le Département d’Histoire et d’Archéologie de l’Université de Chypre, le GRHis (UR 3831) et le Centre d’Études Chypriotes
Rares sont les noms d’historiens qui ont marqué de manière aussi durable les études sur Chypre à l’époque latine, même si la Grèce franque, la Méditerranée médiévale et la médiévistique ont également été des sujets servis par Louis de Mas Latrie (1815-1897) : il se révèle le premier archiviste paléographe, formé à l’École des Chartes, à travailler sur l’expansion franque en Méditerranée médiévale, le premier à servir l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres dans ses aspirations à appréhender le passé franc en Orient grec et musulman sur des bases scientifiques.
L’apport de Louis de Mas Latrie se caractérise d’abord par la publication de pièces d’archives extraites de collections françaises, italiennes, catalanes, explorées après plusieurs missions accomplies à l’instigation de ministères et d’autres institutions de tutelle françaises. L’enrichissement permanent du corpus documentaire tout au long de sa carrière reste prépondérant, reléguant sa réflexion historique à l’arrière-plan. De sa vaste bibliographie, soixante-et-un titres sont consacrés à Chypre franque et vénitienne, tandis que cinq traitent des principautés latines en Grèce. Outre cette œuvre publiée, Louis de Mas Latrie lègue également de nombreux documents inédits, conservés à la Bibliothèque nationale de France et aux Archives nationales, qui contribuent à éclairer la méthode de travail de l’historien.
Louis de Mas Latrie a aussi été un acteur de son temps ; il figure parmi les membres fondateurs de l’Œuvre des Écoles d’Orient, en 1856, montrant sa préoccupation à soutenir la vie des communautés chrétiennes au Proche-Orient. Fervent chrétien, il est ensuite élevé à la dignité de comte romain par Pie IX, en 1875. On comprend donc que son appréhension du passé médiéval franc et catholique a probablement été affectée par ses engagements civiques et politiques.
Le but de la rencontre vise à comprendre l’œuvre de Louis de Mas Latrie et son contexte d’élaboration ; plusieurs thèmes de réflexion peuvent être suggérés :
- la place de Mas Latrie dans les courants historiographiques des années 1850-1880 ;
- son idéologie dans le contexte de l’impérialisme français en Méditerranée orientale durant les années 1850-1880, et de la rivalité avec l’Empire britannique ;
- sa méthode historique, ses éditions annotées de sources et son apport aux sciences auxiliaires (diplomatique, numismatique, sigillographie, épigraphie) ;
- son voyage à Chypre, son regard sur la société, les monuments, le passé ;
- ses missions de recherche de documents sur l’expansion franque en Méditerranée dans les villes européennes (Venise, Florence, Rome, Malte, Barcelone, Palerme) ;
- ses relations avec les diplomates, archéologues et historiens de l’Orient latin (Marcello Cerruti, le Major Tankerville J. Chamberlayne, Paul Riant, Charles Schefer, etc.) ;
- son héritage scientifique (archives, épigraphie, idéologie) et la réception de ses travaux en Grèce (controverse avec Constantin Sathas) et à Chypre (critique de Philios Zannetos).
Cette liste n’épuise pas tous les thèmes de recherche possibles sur la figure de Mas Latrie. Toute proposition de communication sera examinée.
Les communications, délivrées en français, grec, anglais ou italien, d’une durée de 30 minutes, feront l’objet d’une pré-publication sur la plateforme numérique (https://frankika.efa.gr/) avant une publication papier par les Éditions de l’École française d’Athènes. La rencontre sera proposée sous forme hybride (présentiel et visioconférence).
Ce colloque s’inscrit dans le cadre du programme Écrire l’histoire de la Grèce franque, porté par l’École française d’Athènes et le GRHis (UR 3831) : https://www.efa.gr/grece-franque/. Il prend la suite des rencontres précédemment organisées autour de Charles Du Cange (Mont Saint-Aignan, 2022) et de Jean-Alexandre Buchon (Athènes, 2023).
Titre et résumé (100-150 mots) à proposer avant le 20 décembre 2023.
Contact : frankika[@]efa.gr
Πρόσκληση για συμμετοχή σε συνέδριο
Συμπόσιο Louis de Mas Latrie, ιστορικός της Φραγκικής Ελλάδας
Λευκωσία, Πανεπιστήμιο Κύπρου, 30-31 Οκτωβρίου 2024
Μια συνδιοργάνωση της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, του GRHis (UR 3831) και του Centre d’Études Chypriotes
Λίγοι ιστορικοί είχαν τόσο καθοριστική συμβολή στη μελέτη της Κύπρου κατά τη λατινική περίοδο όσο ο Louis de Mas Latrie (1815-1897), του οποίου τα ερευνητικά ενδιαφέροντα επιπλέον περιελάμβαναν τη Φραγκική Ελλάδα, τη μεσαιωνική Μεσόγειο και τις Μεσαιωνικές Σπουδές εν γένει. Πρόκειται για τον πρώτο παλαιογράφο-αρχειοθέτη, με σπουδές στην École des Chartes, ο οποίος μελέτησε τη φράγκικη επέκταση στη μεσαιωνική Μεσόγειο και υπηρέτησε στην Académie des Inscriptions et Belles-Lettres φιλοδοξώντας να κατανοήσει το φραγκικό παρελθόν στην ελληνική και μουσουλμανική Ανατολή σε επιστημονική βάση.
Η συνεισφορά του Louis de Mas Latrie συνίσταται καταρχάς στη δημοσίευση αρχειακών κειμένων από γαλλικές, ιταλικές και καταλανικές συλλογές, τα οποία εντόπισε στο πλαίσιο πολλών εξειδικευμένων αποστολών που πραγματοποιήθηκαν με την παρότρυνση υπουργείων και άλλων γαλλικών θεσμών. Κυρίαρχος στόχος, σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του, παραμένει ο συνεχής εμπλουτισμός του corpus δημοσιευμένων ιστορικών πηγών με νέα έγγραφα, αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα τον ιστορικό του προβληματισμό. Από την εκτενή εργογραφία του, 61 τίτλοι είναι αφιερωμένοι στη Φραγκική και Ενετική Κύπρο, ενώ πέντε ασχολούνται με τα λατινικά πριγκιπάτα στην Ελλάδα. Εκτός από αυτό το δημοσιευμένο έργο, ο Louis de Mas Latrie κληροδότησε στην έρευνα πολλά αδημοσίευτα έγγραφα, που φυλάσσονται σήμερα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας (Bibliothèque nationale de France) και στα Εθνικά Αρχεία (Archives nationales), και τα οποία ρίχνουν άπλετο φως στη μέθοδο εργασίας του ιστορικού.
Ο Louis de Mas Latrie ήταν επίσης ενεργά αναμεμιγμένος στο δημόσιο βίο της εποχής του. Διετέλεσε ιδρυτικό μέλος της Œuvre des Écoles d’Orient το 1856, δηλώνοντας, έτσι, το ενδιαφέρον του για την υποστήριξη της διαβίωσης των χριστιανικών κοινοτήτων στη Μέση Ανατολή. Ένεκα της ιδιότητάς του ως αφοσιωμένου Χριστιανού, τιμήθηκε το 1875 από τον πάπα Πίο Θ’ με τον τίτλο του Ρωμαίου κόμητα. Γίνεται, επομένως, κατανοητό πως η αντίληψή του για το φραγκικό και καθολικό μεσαιωνικό παρελθόν πιθανότατα επηρεάστηκε από τις πολιτειακές και πολιτικές του πεποιθήσεις.
Στόχος της παρούσας επιστημονικής συνάντησης είναι η κατανόηση του έργου του Louis de Mas Latrie και του ευρύτερου πλαισίου εντός του οποίου αναπτύχθηκε. Οι κάτωθι προτεινόμενες θεματικές είναι ενδεικτικές του προβληματισμού που φιλοδοξεί να εγείρει το συμπόσιο:
- Η θέση του Mas Latrie στις ιστοριογραφικές τάσεις των δεκαετιών 1850-1880
- Η ιδεολογία του στο πλαίσιο του γαλλικού ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Μεσόγειο κατά τα έτη 1850-1880 και του ανταγωνισμού με τη Βρετανική Αυτοκρατορία
- Η ιστορική του μέθοδος, οι σχολιασμένες εκδόσεις πηγών και η συμβολή του στις βοηθητικές επιστήμες της ιστορίας (διπλωματική, νομισματική, σιγιλογραφία, επιγραφική)
- Το ταξίδι του στην Κύπρο, η άποψή του για την κοινωνία, τα μνημεία και το παρελθόν του νησιού
- Οι αποστολές του σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις (Βενετία, Φλωρεντία, Ρώμη, Βαλέτα, Βαρκελώνη, Παλέρμο) με στόχο τον εντοπισμό και τη μελέτη εγγράφων σχετικών με τη φραγκική επέκταση στη Μεσόγειο
- Οι σχέσεις του με διπλωμάτες, αρχαιολόγους και ιστορικούς της Λατινικής Ανατολής (Marcello Cerruti, Major Tankerville J. Chamberlayne, Paul Riant, Charles Schefer κ.λπ.)
- Η επιστημονική του κληρονομία (αρχεία, επιγραφική, ιδεολογία) και η πρόσληψη του έργου του στην Ελλάδα (διαμάχη με τον Κωνσταντίνο Σάθα) και στην Κύπρο (κριτική του Φίλιου Ζαννέτου).
Ο ανωτέρω κατάλογος δεν εξαντλεί όλα τα πιθανά ερευνητικά θέματα που θα μπορούσαν να «φωτίσουν» περισσότερο τη φυσιογνωμία του Mas Latrie. Όλες οι θεματικές των ανακοινώσεων που θα προταθούν θα εξετασθούν και θα αξιολογηθούν προκειμένου να διαμορφωθεί το τελικό πρόγραμμα του συμποσίου.
Οι ανακοινώσεις, που θα γίνουν στα γαλλικά, ελληνικά, αγγλικά ή ιταλικά και θα έχουν διάρκεια 30 λεπτών, θα δημοσιευθούν προκαταρκτικά στην ψηφιακή πλατφόρμα (https://frankika.efa.gr/), ενώ θα ακολουθήσει η τελική δημοσίευση από τις εκδόσεις της Γαλλικής Σχολής Αθηνών. Το συμπόσιο θα πραγματοποιηθεί σε υβριδική μορφή (διά ζώσης και διαδικτυακά).
Το συνέδριο αυτό εντάσσεται στο πρόγραμμα Écrire l‘histoire de la Grèce franque, που υποστηρίζεται από την Γαλλικής Σχολής Αθηνών και το GRHis (UR 3831): https://www.efa.gr/grece-franque/. Αποτελεί συνέχεια των συναντήσεων που διοργανώθηκαν στο παρελθόν με θέμα τον Charles Du Cange (Mont Saint-Aignan, 2022) και τον Jean-Alexandre Buchon (Αθήνα, 2023).
Ως προθεσμία για την υποβολή τίτλου και σύντομης περίληψης (100-150 λέξεις) ορίζεται η 20η Δεκεμβρίου 2023.
Διεύθυνση επικοινωνίας: frankika[@]efa.gr
Conference Louis de Mas Latrie, Historian of Frankish Greece
Nicosia, University of Cyprus, 30-31 October 2024
Organised by the French School of Athens, the Department of History and Archaeology of the University of Cyprus, the GRHis (UR 3831), and the Centre d’Études Chypriotes
Few historians have had such a lasting impact on the study of the history of Cyprus under Latin rule as Louis de Mas Latrie (1815-1897), whose research also encompassed Frankish Greece, the medieval Mediterranean, and medieval studies in general. Trained at the École des Chartes, he was the first archivist and palaeographer to work on Frankish expansion in the medieval Mediterranean and the first to serve the aspirations of the Académie des Inscriptions et Belles-Lettres to assess the Frankish heritage of the Greek and Muslim East with scientific rigour.
Louis de Mas Latrie’s contribution is characterised first and foremost by the publication of documentary sources from French, Italian, and Catalan archives and libraries, explored during several missions carried out at the instigation of French ministries and other public institutions. The continuous enrichment of this corpus of edited documents remained paramount throughout his career, during much of which his historical reflection receded into the background. Out of his vast scientific output, sixty-one titles concern Frankish and Venetian Cyprus, while five deal with the Latin principalities in Greece. In addition to his published works, Louis de Mas Latrie also left behind a great number of unpublished texts, held by the Bibliothèque nationale de France and the Archives nationales, which shed light his working methods.
Louis de Mas Latrie was also actively involved in civic life. He was one of the founding members of the Œuvre des Écoles d’Orient in 1856, demonstrating his concern to support the life of Christian communities in the Near East. A fervent Christian, he was elevated to the dignity of Roman Count by Pius IX in 1875. Therefore, his perception of the Frankish and Catholic medieval past may have been affected by his civic and political commitments.
The aim of the present conference is to understand the work of Louis de Mas Latrie and the context within which it was produced. Scholars are invited to explore:
- Mas Latrie’s place in the historiographical trends of the years 1850-1880;
- his ideology within the context of French imperialism in the Eastern Mediterranean during the years 1850-1880 and of rivalry with the British Empire;
- his historical method, his annotated editions of sources, and his contribution to auxiliary sciences (diplomatics, numismatics, sigillography, epigraphy);
- his trip to Cyprus, his view of Cypriot society, monuments, and past;
- his research missions to European cities (Venice, Florence, Rome, Valletta, Barcelona, Palermo) for documents on Frankish expansion in the Mediterranean;
- his relations with diplomats, archaeologists, and historians of the Latin East (Marcello Cerruti, Major Tankerville J. Chamberlayne, Paul Riant, Charles Schefer, etc.);
- his scientific legacy (archives, epigraphy, ideology) and the reception of his work by Greek scholars (e.g., the controversy with Konstantinos Sathas or the criticism by Philios Zannetos).
This list is not exhaustive and does not cover all possible research themes pertaining to Mas Latrie and his scholarly work. All proposals for papers will be considered for inclusion in the conference’s programme.
Thirty-minute papers, to be delivered in French, Greek, English, or Italian, will be pre-published on the digital platform https://frankika.efa.gr/ before final publication in paper form by the Éditions de l’École française d’Athènes. The conference will be accessible in a hybrid format (face-to-face and online).
This conference is part of the Écrire l’histoire de la Grèce franque (Writing the history of Frankish Greece) project, run by the French School of Athens and the GRHis (UR 3831): https://www.efa.gr/grece-franque/. It is the third meeting after those previously organised on Charles Du Cange (Mont Saint-Aignan, 2022) and Jean-Alexandre Buchon (Athens, 2023).
Deadline for submissions: please send paper title and short abstract (100-150 words) by 20 December 2023.
Contact email: frankika[@]efa.gr
